Verdriet

Je staat er plotseling alleen voor. Je verdriet kan onpeilbaar zijn. Je verliest de toekomst zoals je die bewust of onbewust voor ogen had. Je hele leven staat op zijn kop en zal nooit meer hetzelfde worden. Je zult vrienden verliezen omdat zij niet goed om kunnen gaan met een alleenstaande. Een scheiding gaat vaak gepaard met een grote schok, zelfs al komt het niet totaal onverwacht, het kan toch zijn dat je er niet op voorbereid bent. Vaak wordt bij een scheiding niet onderkend dat je rouwt om het verlies van je man/vrouw, je huwelijk, het leven zoals je dat kende. Hij/Zij is toch niet dood, je bent toch kwaad op hem/haar, dus hoe kun je dan rouwen? Men begrijpt het niet en dat doet pijn. Je denkt misschien daardoor dat je gevoelens van rouw niet normaal zijn. Toch hoort een rouwproces bij het einde van je huwelijk. Je sluit een deel van je leven onvrijwillig af, je verliest je man/vrouw precies zoals bij een overlijden. En ook al is hij/zij niet dood, voor jou is hij/zij wel overleden als echtgenoot/echtgenote.

Waarom moeten we rouwen bij het einde van ons huwelijk?

Wij mensen leven niet alleen. Wanneer wij ons leven alleen zouden leven, totaal onafhankelijk van anderen, dan zou het verlies van een van onze medemensen, zoals het verlies van onze echtgenoot/echtgenote, ons niets doen. Maar we zijn sociale wezens. Het zit in onze genen om sterke banden aan te gaan met andere mensen. We voelen ons meestal beter in gezelschap dan alleen. We verlangen naar liefde en vriendschap die hopelijk ons leven lang zal duren. Als het goed is hebben wij ook het verlangen om anderen te beschermen en te helpen.

Banden worden doorbroken

De banden die hieruit ontstaan helpen ons wanneer wij het nodig hebben. Samen staan we sterker. De prijs die we hiervoor betalen is de pijn die we voelen bij het verlies van iemand waar we aan gehecht zijn. We zijn afhankelijk van anderen, anderen zijn belangrijk voor ons, daarom nemen zij een speciale plaats in ons hart in. Ze worden als het ware een deel van onszelf. Als we hen kwijtraken kunnen we hen daarom ook maar niet zomaar vergeten en/of vervangen.

Verlies

Wanneer we iemand verliezen waar we van hebben gehouden voelt het alsof we een deel van onszelf kwijt zijn. Het is alsof we een wond hebben op de plaats waar de ander aan ons zat vastgegroeid. Deze wond moet helen. Door te rouwen zorgt onze geest ervoor dat onze wond geneest. Het rouwproces zorgt ervoor dat we langzamerhand het verlies gaan accepteren. We gaan accepteren dat onze echtgenoot/echtgenote geen deel meer uitmaakt van ons leven. Toch zal er ook na onze rouwperiode nog steeds verdriet zijn om wat we verloren hebben; dat verdriet zal een deel van ons worden. Maar het zal ons leven niet meer zo beheersen als in het begin. We hebben ermee leren leven.

Verdriet is als eb en vloed, het komt en gaat. In het begin komt het als grote overweldigende golven en langzamerhand verandert dat in kabbelende golfjes en dan…. op een gegeven moment, wordt het water stil.

Wat doet rouwen met je?

Rouw om het einde van je huwelijk raakt je in alle onderdelen van je leven, in heel je wezen. Er zitten verstandelijke, lichamelijke, emotionele, geestelijke en sociale aspecten aan je rouw.

Verstandelijk

Een scheiding brengt je in verwarring. Je huwelijk beheerst soms heel je denken, er is niets anders belangrijk. Soms ontken je je verlies. Je blijft hopen dat hij/zij zijn/haar vergissing in zal zien en weer terug zal komen bij je.

Lichamelijk

Je lichaam rouwt mee, het kan zijn dat je slecht slaapt, je kunt je eetlust verliezen en in korte tijd veel gewicht kwijtraken. Het kan zijn dat je voortdurend een bepaalde vorm van pijn in je hoofd of in je buik voelt. Je bent continu gespannen. Je concentratievermogen staat op een nul punt. Meldt deze klachten aan je huisarts, in veel gevallen zal deze je kunnen helpen. Gun jezelf die ‘luxe’.

Emotioneel

Je kunt last krijgen van schuldgevoelens, woede, verdriet, onzekerheid en angst.

Geestelijk

Waarom gebeurt dit? Wat heb ik gedaan om dit te verdienen. Is het mijn schuld? Is het de schuld van mijn opvoeding? Is het de schuld van zijn/haar opvoeding? Is dit een onderdeel van het plan van mijn leven, heeft een hogere macht dit zo bedoeld? En zo ja, waarom moet ik dit meemaken, wat is de reden voor dit lijden, deze pijn?

Sociaal:

Je gedrag verandert, je gedraagt je anders naar anderen toe. Het kan zijn dat je je gedurende een periode wilt afsluiten. Je bent bang om jezelf te geven aan een ander omdat je bang bent voor weer een afwijzing. Misschien gedraag je je daardoor agressief naar anderen. Misschien word je bang om ook andere relaties te verliezen en klamp je je juist aan hen vast.

Rouwverwerking volgens Elisabeth Kübler-Ross

De fases die door Elizabeth Kübler-Ross bij rouwverwerking onderkend worden zijn:

• Ontkenning: Ontkenning gebruik je als afweermechanisme. Door te ontkennen dat je man/vrouw je wil verlaten, bescherm je jezelf. Deze fase zorgt ervoor dat de waarheid in kleine stukjes tot je doordringt en je het niet allemaal in één keer hoeft te behappen. Je kunt het niet in één keer tot je doorlaten dringen, dat zou misschien te veel voor je zijn. Het voelt allemaal heel onwerkelijk, bizar. Dit gebeurt niet in een leven als het jouwe. Je wilt en kunt gewoon niet geloven dat dit gebeurt. Je voelt je verdoofd.
• Woede: Je protesteert tegen de scheiding. Je ervaart hierbij veel woede, je WILT het gewoon niet. Dit MAG niet gebeuren. Je bent niet van plan om te aanvaarden dat dit gebeurt. Wie denkt hij/zij wel dat hij/zij is, ik zal hem/haar eens een lesje leren! Ook woede is een afweermechanisme tegen verdriet. Woede is voor sommigen makkelijker te hanteren dan verdriet.
• Onderhandelen: Je merkt dat het niet helpt om te protesteren, dat ondanks het feit dat jij dit niet wilt, het toch gebeurt. Dan kan het zijn dat je een andere weg probeert te bewandelen. Je probeert je man/vrouw over te halen, om nog een keer…. en wat als ik nu beloof dat…. Misschien probeer je het via een ander, je denkt “als zijn/haar vader, zus, broer, goede vriend nu eens met hem/haar praat, dan zal hij/zij wel gaan inzien dat hij/zij verkeerd bezig is”. Je probeert misschien op zijn/haar schuldgevoel te werken, door het verdriet van de kinderen te laten zien.
• Depressie: Je weet nu dat het echt zo is. Hij/Zij heeft je verlaten en is een nieuw leven begonnen zonder jou. Je weet nu dat je protest niet geholpen heeft en dat je onderhandelingspogingen niets uithalen. Het kan zijn dat je daardoor in een vorm van depressie terecht komt. Je voelt je machteloos, het heeft allemaal geen zin, het gebeurt toch zoals en omdat hij/zij dat wil. Je trekt je misschien terug en vermijdt alle contact met iedereen. Je sluit je op in jezelf. Wanneer je merkt dat je niet zelf uit deze fase kunt komen, of wanneer het allemaal te erg voor je wordt, moet je nu echt deskundige hulp in gaan roepen. Ook al denk je nu dat niets of niemand je kan helpen, dat niemand je verdriet erkent of begrijpt, dat is niet zo. Praat er over, bijvoorbeeld met je huisarts of maak een afspraak met een psycholoog of deskundige op het gebied van rouwverwerking. Probeer een lotgenoot te vinden, het zal je goed doen om te horen dat je niet de enige bent die dit overkomt en dat anderen net zo machteloos zijn als jij, dat het ook hen niet gelukt is om hun man/vrouw op andere gedachten te brengen. Maar je zult ook horen van iemand die al verder in dit proces is dat dit gevoel op den duur voorbij gaat, dat het beter zal worden, ook al wil je dat nu absoluut nog niet geloven.
• Aanvaarding: Je weet nu dat de scheiding niet te vermijden en onherroepelijk is. Hij/Zij komt niet meer bij je terug, ook niet door een wonder of wanneer zijn/haar nieuwe relatie stuk zou lopen. Je weet misschien ook dat je hem/haar niet meer terug zou willen. Er is teveel gebeurd, teveel beschadigd. Je weet dat je niet deze man/vrouw meer wilt die je deze pijn en verdriet aangedaan heeft, die zo tegen je kon liegen, die alleen aan zichzelf dacht. Dat zou nooit meer goed kunnen komen. Je weet ook dat je in staat bent om zelf je leven op te bouwen. Je ontdekt dat je over een groot herstellend vermogen beschikt. Dat het je lukt om alleen te leven of dat je weet dat je op termijn klaar zult zijn voor een nieuwe relatie. En hoewel de pijn, het verdriet en de woede nog niet weg zijn, weet je dat je de eerste stappen gezet hebt naar het vervolg van je leven. Je gaat je richten op de vraag wat je met de rest van je leven wilt. Het kan zijn dat je al deze fases doorloopt, in een willekeurige, jouw eigen, volgorde. Het kan zijn dat sommige fases wat minder intensief voor je zijn en het kan zijn dat je sommige fases overslaat. Het kan zijn dat wanneer je in de fase van aanvaarding bent je ineens overvallen wordt door gevoelens uit de woede- of ontkenningsfase. Het kan zijn dat wanneer je nog helemaal aan het begin staat, je ineens weet en kunt aanvaarden dat het voorbij is.

Uitleg over de rouwcurve volgens Elisabeth Kübler-Ross

Een gouden regel in het rouwproces is: probeer ruimte te geven aan je gevoelens zoals en zolang ze zich voordoen. Jij bepaalt de voortgang en alleen jij weet of je aan een volgende stap toe bent.

Rouwtaken volgens W. Worden

De Amerikaanse psychiater W. Worden onderkent vier rouwtaken die een rouwende moet uitvoeren:

• Taak 1: Het aanvaarden van het verlies.
• Taak 2: Het doorleven van de pijn en het verdriet.
• Taak 3: Het aanpassen aan een nieuw leven waarin je man/vrouw niet meer aanwezig is.
• Taak 4: Je stukgelopen huwelijk emotioneel een plaats geven en het oppakken van de draad van het leven.

Taak 1 – Het aanvaarden van het verlies

De realiteit van de scheiding dringt geleidelijk tot je door. Je weet dat hij/zij niet meer terugkomt, maar je beseft het op een ander niveau nog niet. In de regel vraagt deze taak bij een niet verwachte scheiding meer tijd. Een aspect van de aanvaarding is het van binnen weten dat hereniging niet meer zal gebeuren. Zolang je ontkent dat je man/vrouw bij je weggaat, of het niet wilt weten en zolang je hoopt op een hereniging, heb je geen reden om te rouwen en kom je dus ook niet verder in het proces. Je taak hier is het gaan beseffen van de onomkeerbaarheid; dit is nodig om de pijn van het gemis te kunnen voelen.

Taak 2 – Het doorleven van de pijn en het verdriet

Volgens Worden is het noodzakelijk om de pijn te voelen en er niet voor weg te lopen. ‘Het is onmogelijk om iemand te verliezen van wie je veel hebt gehouden en geen pijn te voelen.’ Je gaat nu de leegte voelen en kunt overspoeld worden door intens verdriet om het grote gemis. Het gemis doet zoveel pijn. Je voelt de leegte om je heen, geen man/vrouw meer om samen boodschappen te doen, om samen op vakantie mee te gaan. Gevoelens van ontwrichting en reddeloosheid kunnen je op de gekste momenten overspoelen. Je kunt je afvragen of het leven nog wel zin heeft voor jou nu hij/zij er geen rol meer in speelt. Je vraagt je af of de pijn ooit over zal gaan. Of je ooit kunt leren leven in een wereld zonder je man/vrouw.

Hoe kom je hier doorheen, hoe voer je deze rouwtaak uit?

Helaas is de enige manier om dit te verwerken en recht doorheen te gaan, dwars door de pijn te gaan. Dat wil zeggen je moet de pijn in alle hevigheid voelen. Je kunt proberen er niet aan te denken, het weg te duwen. Druk bezig te zijn met andere dingen die je rondom je scheiding moet regelen. Je kunt het verlies minimaliseren, je kunt denken, ach zoveel deden we nu ook niet meer samen, echt missen doe ik hem niet. Je kunt je teveel te concentreren op het verdriet van je kinderen of andere familieleden. Allemaal redenen, smoezen, uitvluchten om geen aandacht geven aan je eigen verdriet, manieren om te proberen de pijn te ontlopen. Het kan zijn dat je dit gedurende een bepaalde tijd doet of probeert. Je wilt gewoon de pijn niet voelen.

Rouw uitstellen

Het kan zijn dat je deze rouwtaak uit moet stellen omdat je nu al je aandacht nodig hebt om de boedelverdeling niet in je nadeel uit te laten vallen. Toch is het een noodzakelijk onderdeel van het rouwproces. Op een of ander moment, vroeg of laat, zul je de pijn moeten voelen, er dwars doorheen moeten gaan. Laat de pijn toe, voel de pijn, voel de leegte. Wanneer deze taak te moeilijk en pijnlijk voor je is om alleen te volbrengen, vraag dan om hulp.

Hoe voelt het?

Je kunt de rouw voelen doordat je tijdelijke en hevige pijnscheuten ervaart. Je gaat door dagen, uren van hevige angst en psychologische pijn. Je mist je man/vrouw op die momenten ineens verschrikkelijk en kunt soms niet ophouden met huilen. Deze pijnmomenten kunnen zich in het begin van het rouwproces vaak voordoen. Bijvoorbeeld elke avond wanneer je weer alleen naar bed moet. Of elke maaltijd die je kookt waar hij/zij niet van zal eten. Of wanneer je ineens een stuk achtergebleven was vindt dat hij/zij vergeten is mee te nemen naar zijn/haar nieuwe huis. Na verloop van tijd komen deze scherpe en diepe pijnmomenten minder vaak voor. Hoeveel tijd je daarvoor moet rekenen is voor iedereen weer anders. Het kan gebeuren dat je denkt dat je deze taak volbracht hebt en dat dan ineens het verdriet en het gemis zich in alle hevigheid weer voordoet. Dat kan gebeuren door een songtekst die je hoort op de radio, of je ziet iemand die je aan je man/vrouw doet denken. Je komt op een plaats waar jullie samen goede herinneringen aan hebben. Of door een opmerking die iemand terloops plaatst.

Boosheid en agressie

Je kunt een ontzettende boosheid gaan ervaren in deze fase. Je kunt kwaad zijn op alles en iedereen, of juist alleen op je man/vrouw. Deze boosheid kan zo sterk zijn dat het op echte haat gaat lijken, je wilt over lijken gaan. Je kunt ook agressief gaan reageren naar mensen die nog wel samen zijn. De reden voor al deze boosheid, agressie en haat is de pijn die je ervaart. Het is een normale menselijke reactie om op deze pijn te reageren met kwaadheid. Het kan zijn dat je omgeving schrikt van deze reactie van je, ze zijn het niet gewend van je. Weet dat het erbij hoort en weer overgaat. Op jouw tijd, wanneer jij er klaar voor bent.

Schuldgevoel

Je kunt ook last krijgen van schuldgevoelens, ook dat is een gevolg van de pijn die je ervaart. In een huwelijk is er altijd wel iets wat je achteraf een schuldgevoel kan geven. De perfecte relatie bestaat namelijk alleen in sprookjes. We zijn allemaal mensen en iedereen maakt fouten. Je kunt gaan denken “Had ik hem/haar maar meer aandacht, liefde, vrijheid enz. enz. gegeven”. Het is goed om daarover na te denken, om je huwelijk te analyseren. Om te zien wat je fout gedaan hebt, wat je beter had kunnen doen, hoe je wel had moeten reageren. Daar kun je van leren. Maar gebruik het nooit om jezelf de schuld te geven van het mislukken van je huwelijk. En geef jezelf zeker niet de schuld wanneer je man/vrouw je bedrogen heeft met iemand anders, er is niets wat dat rechtvaardigt.

Taak 3 – Het aanpassen aan een nieuw leven waarin je man/vrouw niet meer aanwezig is

Je moet je leren instellen op alle veranderingen die zich nu voordoen. Je moet leren leven zonder je man/vrouw. Het kan wel maanden duren voor je je realiseert wat het betekent om nu alles allen te moeten doen. Je man/vrouw had verschillende betekenissen en functies voor jou. Misschien was hij /zijdegene die het initiatief nam om met vrienden op stap te gaan, misschien was hij/zij degene die uitzocht welke schilder jullie zouden inhuren, of welke wasmachine er gekocht ging worden. Hij/zij was je sexuele partner, degene met wie je de onhebbelijkheden van je baas besprak, die de olie peilde in je auto. Je zult nieuwe vaardigheden moeten gaan leren. Je moet op zoek gaan naar oplossingen voor problemen die je vroeger aan je man/vrouw overliet. Je zult ook merken dat de sociale omgeving anders reageert op een paar dan op een alleenstaande. Je bent nu een gescheiden man/vrouw en geen echtgenoot/echtgenote meer. Het gaat hier dus niet alleen om veranderingen in het dagelijks leven maar ook om veranderingen in de wijze waarop de maatschappij naar jou en jij naar jezelf kijkt. Deze aanpassingen kunnen ook weer voor veel emotionele momenten zorgen, ze kunnen je ook weer boos of verdrietig maken.

Taak 4 – Je stukgelopen huwelijk emotioneel een plaats geven en het oppakken van de draad van het leven

Het hoeft niet te betekenen dat je je man/vrouw en je huwelijksjaren vergeet. Dat is na zoveel jaren huwelijk ook onmogelijk. Jullie hebben zoveel jaren samen gedeeld, zoveel belangrijke jaren. Het betekent wel dat de intensiteit van de herinnering langzamerhand minder wordt. Langzamerhand, en dit kan wel jaren duren in sommige gevallen, krijg je weer belangstelling voor het gewone leven. Stapje voor stapje leer je weer om van het leven te houden en te genieten. Heel voorzichtig kun je andere mensen weer aandacht en liefde geven en gaat niet meer al je aandacht naar je verloren huwelijk en je man/vrouw.

Herinneringen

Of je je scheiding verwerkt hebt, kun je voor een deel afmeten aan het feit dat je nu op een rustige manier aan je man/vrouw en aan je huwelijk kunt terugdenken. Je voelt niet meer die intense pijn wanneer er een herinnering naar boven komt, of wanneer er iets gebeurt wat jullie vroeger samen beleefd zouden hebben. De pijn zal je wel nooit helemaal verlaten, het zal je op bepaalde momenten, en tijdens bepaalde gebeurtenissen blijven overvallen, maar het zijn niet meer die allesoverstijgende steken in je hart die je in het begin voelde en je zult merken dat de pijn je steeds sneller verlaat. Je zult langzaamaan leren leven met het feit dat je nu gescheiden bent, leren leven met het verlies van je man/vrouw, van je gezin zoals dat eens was.

Hulp

Wanneer je voelt dat je hulp nodig hebt, schroom dan niet om die te zoeken. Ga naar je husarts, een psycholoog of wie je dan ook maar kan helpen. Je bent het waard en je kunt alle hulp gebruiken die er maar te vinden is. Bron: Cambriana

Wilt u meer weten over dit onderwerp of heeft u vragen over mediation, neem dan contact op met Sabobo Mediation & Coaching.