Familieconflicten

Als ouder heb je het recht – én de plicht – om je kindje op te voeden en te verzorgen. Jij beslist over de schoolkeuze en vertegenwoordigt je kindje in het ziekenhuis en bij de politie. Kortom, je beoefent het ouderlijk gezag. Als moeder krijg je dit ouderlijke gezag bijna automatisch toegewezen. Maar hoe zit dat met je partner? En wat als jullie uit elkaar gaan? Wat vroeger ouderlijke macht heette, wordt nu ouderlijk gezag genoemd. Het houdt in dat je als ouders de verantwoordelijkheid hebt voor de opvoeding, scholing en veiligheid van je kindje tot zijn achttiende jaar. Als je kindje ziek is, beslis jij bij de dokter en in het ziekenhuis over de medische behandeling. Sprak men tot 1947 nog van ‘Vaderlijke Macht’ tegenwoordig ligt het ouderlijk gezag automatisch bij de moeder. De vader van je kindje heeft ook rechten en plichten, maar het gezag dat je partner heeft, ligt aan jullie samenlevingsvorm. Getrouwd Als jij en je partner getrouwd zijn, krijgen jullie na de geboorte allebei automatisch het ouderlijk gezag. Sinds 2002, krijg je als je een geregistreerd partnerschap bent aangegaan ook gezamenlijk gezag. Voorwaarde is wel dat je partner het kind officieel heeft erkend en dat kan alleen met jouw toestemming. Pas dan is hij in juridische zin ouder van jullie kindje. Als één van jullie onverhoopt komt te overlijden, houdt de andere ouder automatisch het ouderlijk gezag. Ongehuwd Als jullie niet getrouwd zijn of geen geregistreerd partnerschap hebben, ligt het ouderlijk gezag automatisch bij de moeder. Willen jullie het ouderlijk gezag delen, dan kun je een verzoek voor gezamenlijk gezag indienen bij de griffie van de rechtbank in je baby’s geboorteplaats. Als jullie aan de voorwaarden voldoen en de griffier het verzoek goedkeurt, wordt er daarvan een aantekening gemaakt in het gezagsregister. De voorwaarden: het verzoek komt van jullie samen en jullie ondertekenen allebei het formulier; jullie zijn meerderjarig; de vader heeft het kind erkend jullie zijn nooit met elkaar getrouwd geweest jullie zijn allebei bevoegd tot het uitoefenen van gezag één van de ouders heeft op het moment van het verzoek al alleen het gezag geen van de ouders is ontheven of ontzet uit het gezag jullie heb nog niet eerder een aantekening voor hetzelfde kind laten maken in het gezagsregister jullie hebben de benodigde papieren – het verzoekformulier, een afschrift van je kindjes geboorteakte, geldige dentiteitsbewijzen voor jullie allebei, een uittreksel van de gemeente en een verklaring dat jullie niet voorkomen in het curatele register. Twee moeders In een lesbische relatie kan ouderlijk gezag verwarrend zijn. De biologische moeder heeft automatisch ouderlijk gezag over het kind, maar de partner – de “sociale moeder” – kan gezamenlijk gezag aanvragen. Omdat je kindje maar twee juridische ouders kan hebben, kan dit alleen wanneer de biologische vader jullie kindje niet heeft erkend, of wanneer hij minstens drie jaar niet voor het kind heeft gezorgd. Ook moeten jullie samen minstens één jaar voor jullie kindje hebben gezorgd. Als jullie getrouwd zijn of een partnerregistratie hebben op het moment dat het kind geboren wordt, krijgt de niet-biologische moeder het gezamenlijk gezag automatisch. Voorwaarde is wel dat de biologische vader het kind niet heeft erkend. Adoptie Bij adoptie gelden dezelfde regels voor ouderlijk gezag. Gezag wordt toegewezen aan de ouder(s) wiens naam op de adoptie papieren staat/staan. Na de adoptie ben je in juridisch opzicht de ouder van jouw kindje en heb je dezelfde rechten en plichten als ouders van biologische kinderen. Uit elkaar Als jullie relatie eindigt, kan dat ook gevolgen hebben voor het ouderlijk gezag. Bij gezamenlijk gezag blijven jullie ook na de (echt)scheiding samen verantwoordelijk voor de zorg en opvoeding van jullie kindje. Ook als jullie kindje in praktijk meer bij de ene ouder woont dan de ander. Grote beslissingen moeten samen genomen worden. Het is mogelijk om een verzoek in te dienen bij de rechtbank om één van de ouders te ontheffen van het ouderlijk gezag. In zo’n geval kijkt de rechtbank naar het belang voor het kind. Geen gezag (meer) Als jullie niet getrouwd waren en geen verzoek hebben ingediend voor gezamenlijk gezag, krijg de moeder automatisch alleen het gezag als jij en je partner uit elkaar gaan. Je partner behoudt wel recht op omgang, informatie en consultatie. Dat geldt ook voor de partner die uit het gezag gezet is door de rechtbank. Ouders die geen gezag hebben, kunnen altijd naar de rechtbank stappen en een verzoek indienen om het gezag toegewezen te krijgen – hetzij gezamenlijk, hetzij alleen. De rechtbank beslist dan wat het beste is voor jullie kindje. Nieuwe partner Als de liefde opnieuw toeslaat in je leven, kan het zijn dat je wilt dat je nieuwe partner deel neemt aan de opvoeding van jouw kindje. Je kunt dan bij de rechtbank een verzoek indienen voor gezamenlijk gezag. Je nieuwe partner heeft dan dezelfde rechten en plichten als jij hebt. De biologische vader van je kindje – die geen ouderlijk gezag heeft – kan bezwaar aantekenen of zelfs aan de rechter vragen om het gezag toegewezen te krijgen. De rechtbank beslist wat de beste oplossing is voor je kindje. Voor meer informatie over ouderlijk gezag kun je ook terecht op de website van het Ministerie van Justitie. Wilt u meer weten over dit onderwerp of heeft u vragen over mediation, neem dan contact op met Sabobo Mediation & Coaching.

De omstreden executeur Probleem: De erflater heeft per testament een executeur benoemd met wie de erfgenamen grote problemen hebben Oplossing: Stap naar de kantonrechter en vraag om een andere executeur. Dit heeft goede kans van slagen als de executeur duidelijk steken laat vallen. Bijvoorbeeld als hij te weinig verantwoording aflegt tegenover de erfgenamen en te weinig met hen communiceert. Preventie: Geef erfgenamen de keuze tussen drie executeurs. Wie de meeste stemmen krijgt, wint. Nog steeds ruzie, vanwege één dwarsligger? Probeer eens een MfN mediator. Kijk op de site van het Mediatorsfederatie Nederland of neem direct contact op met Sabobo Mediation & Coaching (06 51 76 63 31). Bij een familiebedrijf: stel een familiereglement of -protocol op en leg hierin vast hoe de besluitvorming over de executeur verloopt en hoe hij de erfenis afwikkelt. Grootmoeders staartklok Probleem: De erfgenamen zijn het oneens over de waarde van spullen uit de boedel Oplossing: Schakel drie taxateurs in en laat ze het gemiddelde van hun afzonderlijke taxaties bepalen. U kunt terecht bij de makelaar, een taxatiebureau of (in geval van antiek) bij een antiquair. Overleg vooraf over het honorarium, meestal een vast percentage van de taxatiewaarde. Tip als ruzie aanhoudt: de kantonrechter kan bij ruzie ook een taxateur aanwijzen. Ga naar een MfN mediator en bepaal in onderling overleg de waarde van de boedel. De mediator inventariseert ieders wensen en alle partijen moeten zich committeren aan de uitkomst. De erfgenamen geven op wat ze willen hebben. De een wil per se de antieke kasten, de ander veel liever contant geld. Tevreden erfgenamen vinden het minder belangrijk dat alle erfdelen exact dezelfde waarde hebben. Dat scheelt verrekeningen onderling over een paar honderd euro. Preventie: Kies geen erfgenaam als executeur. Geef de executeur vergaande bevoegdheden, zoals verkoop van de boedel. Leg dit vast in uw testament. Voorziet u slepende ruzies tussen de kinderen over de erfenis, benoem slechts één kind tot erfgenaam. Het andere kind wordt schuldeiser en houdt recht op zijn deel van de erfenis, maar wel in contanten. De erfgenaam moet regelen dat broer of zus diens deel krijgt. Neem als erflater alle erfgenamen mee naar de notaris. Hij zet alle argumenten voor of tegen een bepaalde verdeling op een rij. Voor uw dood vindt u gemakkelijker een oplossing die erfgenamen accepteren dan erna. Bij een familiebedrijf: beleg een familie-overleg en stel een familiestatuut op. Daarin legt u spelregels vast hoe familie en bedrijf zich tot elkaar moeten verhouden. U kunt een specialist inhuren van de Vereniging Familiebedrijven Nederland (FBNed), die altijd zelf bestuurder is van een familiebedrijf. De notaris of accountant kan ook helpen bij het opstellen van een familieprotocol. Discussie over de boedel Probleem: Wat zit in de erfenis en wat niet? Daarover ruziën de erfgenamen. Bijvoorbeeld omdat de erflater bij leven al geld of goederen schonk aan enkele erfgenamen Oplossing: De executeur nodigt zo snel mogelijk alle erfgenamen uit voor bezichtiging van de boedel. Of hij maakt zelf een inventarisatie. Een andere neutrale partij, zoals de notaris, kan ook een bijeenkomst beleggen met de erfgenamen om de opties te bespreken. Bij aanhoudende onenigheid : laat de notaris een loting organiseren. De erfgenamen mogen om beurten één stuk uit de boedel kiezen. De een krijgt zo de zilveren lepel set die hij graag wilde, de ander de antieke kast. Loten stemt erfgenamen vaak redelijk tevreden. Bij een grote familie : laat de ruziënde partijen allen een woordvoerder kiezen die hen vertegenwoordigt. Zij inventariseren en verdelen. Dat lukt meestal. Conflicten worden overzichtelijker en dus hanteerbaarder. Haal een MfN mediator erbij. De bemiddelaar bepaalt de agenda, afhankelijk van de wensen van de erfgenamen. Laatste redmiddel : organiseer een openbare verkoop van de boedel. Erfgenamen moeten hiervoor toestemming via een advocaat vragen aan de rechter. Nadeel: dat duurt minimaal enkele maanden. Voordelen: erfgenamen kunnen zelf ook kopen op de veiling en openbare verkoop levert vaak een aardige cent op. Ander laatste redmiddel: laat de rechter beslissen. Hij kan zelf de boedel verdelen, maar u kunt hem ook laten kiezen tussen eigen voorstellen voor verdeling van de nalatenschap. Voordeel: er komt hoe dan ook een oplossing, vetorecht is uitgesloten. Preventie: Maak als erflater een overzicht van uw bezittingen, effecten, (levens)verzekeringen en contanten, plus hun locatie. Vergeet de adressen van accountant en notaris niet. Niet doen: stickertjes plakken op bezittingen met de naam erop van degene die het volgens u moet krijgen. De smaak van erfgenamen verschilt vaak van die van de erflater. Wijs in uw testament een executeur aan en geef hem aanvullende bevoegdheden. Partijdige notaris Probleem: (Enkele) erfgenamen twijfelen aan de objectiviteit of kwaliteit van de notaris. Bijvoorbeeld omdat één erfgenaam deze notaris inschakelde. Daardoor staat de afwikkeling van de nalatenschap stil Oplossing: Schakel een tweede notaris in, de zogenoemde partijnotaris, voor een second opinion. Ook een aanrader als u een familiebedrijf hebt en erfgenamen verschillende kanten op willen. Of als één erfgenaam de notaris zwaar belast en zaken laat uitzoeken, waardoor de notaris toch meer zijn kant opschuift. Spreek af met de notaris hoe hij met de erfgenamen communiceert, zodat er geen lange stilteperioden ontstaan. Laat hem bijvoorbeeld maandelijks of tweemaandelijks een briefje sturen over de stand van zaken. Een taxatie van onroerend goed duurt soms maanden. De zaak staat dan ogenschijnlijk stil, het voorkomt zodoende misverstanden als erfgenamen dit weten. Spreek wel meteen af hoeveel de notaris rekent voor zijn communiqués. De tweede echtgenoot Probleem: De erflater is voor de tweede keer getrouwd en de kinderen uit het eerste huwelijk vrezen dat ze aan de kant worden geschoven. Oplossing: Kinderen kunnen een beroep doen op hun wilsrechten. Ook als testamentair niets is vastgelegd, kunnen zij willekeurig welke spullen uit de ouderlijke boedel opeisen na de dood van de langstlevende ouder of partner van een ouder. Weigert een ouder of de partner van een overleden ouder spullen aan de kinderen te geven, dan kunnen de laatsten ook naar de kantonrechter stappen. Daar hoeft geen advocaat bij te pas te komen. Let op: is de waarde van de spullen die kinderen opeisen groter dan de waarde van hun kindsdeel, dan geldt als regel: bijbetalen! Preventie: Erflaters kunnen deze zaken beter voor hun dood regelen, in een testament. Zo voorkomt hij ruzie tussen zijn kinderen en zijn tweede, huidige partner. Dan kan hij voor zijn dood de kinderen formeel al eigenaar maken van zijn spullen. Hijzelf houdt het recht op vruchtgebruik – hij hoeft de spullen dus niet in te leveren. Wil hij juist dat de poppen bij zijn tweede partner blijven? Laat hem dat dan in zijn testament zetten, dat voorkomt getouwtrek. Schimmig testamentprobleem Probleem: De erflater zegt dat hij zijn nalatenschap goed heeft geregeld. De erfgenamen betwijfelen dit. De erflater wil zijn testament niet laten lezen of vertellen hoe hij zijn zaken heeft geregeld Oplossing: Alleen als de erfgenamen gerede twijfels hebben over de geestelijke vermogens van de erflater, maken zij een kans bij de rechter. Als de rechter hen gelijk geeft, kan hij het beheer over het vermogen van de erflater overdragen aan een bewindvoerder. De rechter benoemt zelf deze bewindvoerder. Voorkomen: Het kan zijn dat de erflater geen openheid van zaken wil geven, omdat hij zijn erfgenamen niet wil zeggen hoeveel (spaar)geld hij bezit. Dat hoeft ook niet. Het is mogelijk enige openheid te geven over de nalatenschap zonder geldbedragen te noemen. De notaris kan namens hem het woord voeren. Niet toerekeningsvatbaar Probleem: Volgens de erfgenamen was de erflater niet wilsbekwaam toen hij zijn testament opstelde, bijvoorbeeld door dementie. Zij vermoeden dat hij door figuren met dubieuze motieven onder druk is gezet om zijn testament in hun voordeel te wijzigen Oplossing: Stap naar de rechter als u bewijzen hebt van de handelingsonbekwaamheid van de erflater. Hoe meer feiten u kunt aandragen die de handelingsonbekwaamheid aantonen, hoe groter de kans op succes. Dagvaarding van de huisarts van de overledene kan zin hebben: als hij ook gelooft dat de erflater is misleid, wint zijn rechtvaardigheidsgevoel het soms van zijn beroepsgeheim. Voor meer informatie, neem contact op met de Alzheimerstichting (030-6596900). Voorkomen: De notaris kan een huisarts om advies vragen als hij twijfelt aan iemands handelingsbekwaamheid. Bron: Rentsje de Gruyter